Alert europejski: Gruntowny przegląd ram bezpieczeństwa energetycznego UE

Na liście priorytetowych działań legislacyjnych Komisji Europejskiej w 2026 r. znalazła się reforma unijnych ram bezpieczeństwa energetycznego. To odpowiedź na wnioski z kryzysu energetycznego, którego byliśmy świadkami w latach 2021-2023 oraz nowe zagrożenia geopolityczne. Planowany wniosek ws. rozporządzenia ma zostać opublikowany w pierwszej połowie 2026 roku.

SUBSKRYBUJ NASZ NEWSLETTER LEGISLACYJNY

Kryzys powodem reformy systemu:

W ostatnich latach UE przeszła przez serię głębokich wstrząsów, które szczególnie dotkliwie wpłynęły na unijny rynek energetyczny. Wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie i wykorzystanie surowców energetycznych przez Rosję jako narzędzia nacisku ujawniły poważne braki w systemie bezpieczeństwa dostaw. Podobne szoki dotknęły rynki i społeczeństwo w UE w latach 70. XX wieku podczas kryzysu naftowego

Komisja Europejska, odpowiadając na wezwania Rady Europejskiej, Rady UE oraz trzech byłych szefów rządów UE - Enrico Letty, Mario Draghiego i Sauli Niinistö - rozpoczęła przegląd obowiązujących ram prawnych dotyczących bezpieczeństwa energetycznego, którego efektem ma być zwiększenie odporności całego systemu na napięcia geopolityczne, cyberataki, celowe ataki i ekstremalne zdarzenia pogodowe zagrażające bezpieczeństwu.

Obecne działania nie są wystarczające:

Jak wskazuje Komisja Europejska: „w obecnych ramach bezpieczeństwa dostaw występują wyraźne luki i elementy wymagające poprawy. Trwająca wojna Rosji przeciwko Ukrainie prowadzi również do istotnych wniosków dotyczących decentralizacji i biernej ochrony, a także gromadzenia zapasów części zamiennych i możliwości naprawy. Transformacja energetyczna, ostatnie zmiany społeczne i zmieniający się krajobraz geopolityczny wraz z pojawiającymi się zagrożeniami jeszcze bardziej uwypuklają potrzebę przeglądu ram regulacyjnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przyszłego systemu energetycznego”.

Co więcej, organ wykonawczy UE wskazał również kilka fundamentalnych kwestii, które podkreślają znaczenie gruntownej reformy energetycznej architektury bezpieczeństwa. Wśród nich znalazły się:

•    Brak integracji międzysektorowej – ten element dot. szczególnie kwestii związanej z energetyką gazową oraz elektroenergetyką, w których ramy dot. obu obszarów funkcjonują w swoistej izolacji.
•    Niewystarczające uwzględnienie wymiaru transgranicznego – kwestia ta związana jest z wysokim stopnień indywidualizacji krajowych polityk bezpieczeństwa energetycznego w każdym z państw członkowskich UE.
•    Utrzymujące się zależności – pomimo aktywnej polityki dywersyfikacji UE wciąż jest w dużej mierze zależna od sprowadzanych spoza UE surowców energetycznych oraz krytycznych niezbędnych m.in. do przejścia na neutralność klimatyczną.
•    Nowe wieloaspektowe zagrożenia – ten obszar związany jest m.in. z cyberatakami oraz ataki fizycznymi na infrastrukturę krytyczną.

Ścieżka legislacyjna:

Konsultacje publiczne inicjatywy zostały uruchomione 15 września br. i zakończyły się w połowie bieżącego miesiąca br. Komisja Europejska na ww. działaniu nie zakończyła jeszcze działań konsultacyjnych. W dalszej kolejności planowane jest przeprowadzenie serii rozmów z grupami ekspertów.

Za przeprowadzenie procesu konsultacyjnego oraz analizę zgłoszonych stanowisk odpowiada Dyrekcja Generalna ds. Energii i Mieszkalnictwa (DG ENER) wraz z Departamentem ds. Bezpieczeństwa Energetycznego oraz Stosunków Międzynarodowych (ENER.F) oraz Wydziałem ds. Stosunków Międzynarodowych (ENER.F.4). Nowy dokument ma zostać zaprezentowany w I kwartale 2026 r.

Co z tego wynika?

Reforma ram bezpieczeństwa energetycznego to jedna z najważniejszych inicjatyw, jakie Bruksela planuje na kolejną dekadę. Wnioski z ostatniego kryzysu, a także rosnąca presja na transformację i zachowanie suwerenności zmuszają UE do odejścia od reaktywnej polityki i budowy proaktywnego, odporniejszego systemu energetycznego dostosowanego do nowo pojawiających się zagrożeń. W ramach przeglądu analizowane są 3 kluczowe podejścia – połączenie przepisów w jedną spójną całość, wprowadzenie nowych środków regulacyjnych mających na celu usprawnienie całego systemu bezpieczeństwa lub też wprowadzenie pewnego rodzaju centralizacji w obszarze zarządzania, administrowania i monitorowania ram.

Efektem – wedle założeń Komisji Europejskiej – jest stabilizacja cen energii na rynkach UE, a przez to poprawa konkurencyjności gospodarczej. Nowe ramy mają również zapewnić lepszą ochronę obywateli, MŚP i usług publicznych przed zakłóceniami w dostawach.