Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 4 – sprawozdanie z działań na rzecz klimatu

24 października Komisja Europejska opublikowała sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej na 2023 r. Wraz z dokumentem zaprezentowane zostały również sprawozdania szczegółowo omawiające działania poszczególnych państwa członkowskich UE, a także dokumenty odnoszące się m.in. do: działań w dziedzinie bioenergii, dotacji w sektorze energetycznym, postępów w zakresie renowacji budynków, funkcjonowania EU ETS, a także przystosowywania się do zmian klimatu.

W związku z opublikowaniem przez organ wykonawczy UE serii sprawozdań odnoszących się do działań zarówno instytucji unijnych, jak i państw członkowskich UE, w poszczególnych odcinkach serii omówimy najważniejsze kwestie związane z ich treścią. W czwartej części cyklu, na warsztat bierzemy sprawozdanie z działań na rzecz klimatu.

Zobacz także: Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 1 – sprawozdanie na temat stanu unii energetycznej

Sprawozdanie z działań na rzecz klimatu 2023

Sprawozdanie z działań na rzecz klimatu jest dokumentem cyklicznie publikowanym przez Komisję Europejską jako załącznik do raporcie o stanie unii energetycznej. W raporcie przedstawione są kluczowe kwestie odnoszące się do obszarów takich jak m.in. funkcjonowanie systemu EU ETS wraz z trendami oraz analizą możliwych skutków dalszych zmian w zakresie ilości GHG uwalnianych do atmosfery oraz zrealizowane oraz planowane działania w zakresie środków regulacyjnych sprzyjających walce ze zmianami klimatu.

Sam raport niestety przedstawia dość przykry obraz sytuacji związanej z działaniami klimatycznymi, co bezpośrednio wskazuje na fakt, że nowa Komisja Europejska, która zostanie powołana w nadchodzącym roku będzie musiała znacząco zwiększyć ambicje klimatyczne na poziomie UE:

• „Emisje netto w UE spadły o 3% w 2022 r. w porównaniu z 2021 r., powracając do 30-letniego trendu spadkowego. Nastąpiło to po bezprecedensowym spadku emisji w 2020 r. z powodu pandemii, po którym w 2021 r. nastąpiło silne odbicie”.

• „Tempo redukcji emisji musi znacznie przyspieszyć, aby efektywnie zwalczać coraz częstsze i niszczycielskie skutki zmian klimatu oraz osiągnąć cele klimatyczne UE”

• „Dzięki pakietowi "Fit for 55", polityka Unii jest obecnie dostosowana do zaktualizowanego celu na 2030 r. określonego w europejskim prawie o klimacie, ale istnieje możliwość dalszej poprawy spójności polityki UE z celami klimatycznymi”.

• „Postępy w realizacji celów klimatycznych UE wydają się niewystarczające. Działania są najbardziej potrzebne w obszarach, w których nadal wymagana jest znaczna redukcja emisji i w których brakuje postępów”.

• „Postępy państw członkowskich w realizacji zbiorowego celu neutralności klimatycznej UE do 2050 r. nadal wydają się niewystarczające. W przypadku niektórych państw członkowskich postępy poczynione w ostatnich latach nie są spójne z wysiłkami wymaganymi w nadchodzących dziesięcioleciach, aby osiągnąć długoterminowe cele klimatyczne”.

Zobacz także: Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 2 – sprawozdanie na temat funkcjonowania rynku EU ETS

Co dalej z finansowaniem?

Aspekty finansowe obecnie trwającego procesu transformacji energetycznej są kluczową kwestią dla państw członkowskich UE, a zwłaszcza dla Polski, której sektor energetyczny historycznie związany jest z wykorzystaniem paliwa węglowego. Sama Komisja poświęciła temu obszarowi jeden z rozdziałów wskazując, że:

• „Osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. wymaga bardzo dużych nakładów finansowych. W latach 2021-2030 do sfinansowania zielonej transformacji potrzebne będą dodatkowe inwestycje publiczne i prywatne przekraczające 477 mld EUR rocznie”.

• „Wstępne obliczenia pokazują, że finansowanie oznaczone jako ekologiczne rośnie, również w wyniku unijnych ram regulacyjnych dotyczących zrównoważonego finansowania. Istnieją jednak obawy, czy wszystkie takie przepływy kapitału prywatnego są zgodne z celami klimatycznymi UE. Chociaż nadal trudno jest określić ilościowo rzeczywistą reorientację przepływów kapitałowych, jasne jest, że zielone finansowanie pozostaje dalekie od poziomów potrzebnych do sfinansowania przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu i odporną na zmiany klimatu. W przyszłości polityka UE będzie musiała skupić się na finansowaniu transformacji, zapewniając zgodność z długoterminowymi celami klimatycznymi”.

• „Fundusze na rzecz innowacji i modernizacji pozwolą na inwestycje w działania UE w dziedzinie klimatu w wysokości około 100 mld EUR w latach 2020-2030, przy obecnych szacunkach cen emisji dwutlenku węgla”.

• „Przewiduje się, że budżet UE na lata 2021-2027 (WRF oraz Next Generation EU) przeznaczy 578 mld EUR na działania w dziedzinie klimatu, przekraczając cel 30% wydatków na ten cel”.

Z informacji Komisji Europejskiej przedstawionych w obszarze finansowym również wyłania się dość smutny obraz, który ponownie potwierdza naszą tezę. Przed nową Komisją pojawia się zatem nie tylko zadanie związane ze zwiększeniem ambicji klimatycznych, ale również znalezieniem właściwych środków do zabezpieczenia realizacji neutralności klimatycznej w 2050 r.

„Ocena postępów wynikających z unijnego prawa klimatycznego, zawarta po raz pierwszy w niniejszym raporcie, pokazuje, że krajowe emisje gazów cieplarnianych stale spadają, zgodnie z tym, co jest potrzebne do osiągnięcia celów UE na lata 2030 i 2050. Jednak, aby pozostać na dobrej drodze, tempo redukcji emisji musi wzrosnąć. W szczególności musimy poczynić postępy w sektorach, w których redukcja emisji była w najlepszym wypadku powolna: w budynkach, transporcie i rolnictwie” – powiedział nowy komisarz klimatu, Wopke Hoekstra.

Powyższą wypowiedź należy więc traktować jako prognostyk dla dalszych działań regulacyjnych, a pośrednio również (niestety) bolesnych zmian np. cen, które będą z nich wynikały. Jest to szczególnie ważne w kontekście Polski, a zwłaszcza rolnictwa (jak wskazuje Małopolska Izba Rolnicza – „W polskim rolnictwie zatrudnionych jest prawie pięciokrotnie więcej osób niż w UE”) oraz transportu (jak informuje Obserwator Finansowy - Polska posiada dominującą pozycję w obszarze unijnego transportu drogowego).

Zobacz także: Komisja Europejska podsumowuje działania państw członkowskich w dziedzinie energii oraz klimatu. Część 3 – sprawozdanie na temat subsydiów energetycznych